مقدمه
افغانستان و ایران دو کشور هم‌مرز با پیشینه تاریخی و فرهنگی مشترک هستند که ظرفیت قابل توجه برای توسعه همکاری‌ها و تقویت همگرایی دوجانبه فراهم می‌آورد. با پیروزی امارت اسلامی در افغانستان، مرحله جدیدی در روابط دو کشور ایجاد کرده و اهمیت تعاملات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان آن‌ها را افزایش داده است. روابط سیاسی میان افغانستان و ایران بر اساس گفت‌وگو و دیپلماسی فعال شکل گرفته و ایران از جمله کشورهای است که روابط سیاسی خود را با امارت اسلامی نگهداشته است. ایران با توجه به اشتراکات فرهنگی و هم‌مرزی، نقش سازنده‌ای در تقویت ثبات و توسعه افغانستان ایفا می‌کند و به عنوان شریک استراتژیک می‌تواند زمینه همکاری‌های مؤثر و پایدار را فراهم سازد. در حوزه اقتصادی، فرصت‌های قابل توجهی برای گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری‌های مشترک وجود دارد. این همکاری‌ها علاوه بر ارتقای ظرفیت‌های منطقه‌ای، می‌تواند رشد پایدار در بخش‌های انرژی، زیرساخت‌ها و تجارت را تقویت کند. روابط فرهنگی و اجتماعی نیز نقش مهمی در افزایش تفاهم و همگرایی میان مردم دو کشور ایفا می‌کند و در تحکیم و توسعه روابط دوجانبه مؤثر است. بررسی روابط امارت اسلامی افغانستان با ایران، علاوه بر شناسایی فرصت‌ها و ظرفیت‌های موجود، می‌تواند چشم‌انداز روشنی برای تقویت همکاری‌های مشترک و ارتقای ثبات و توسعه پایدار در منطقه ارائه دهد.
روابط سیاسی دیپلماتیک
روابط دیپلماتیک میان ایران و افغانستان از دیرباز با فراز و نشیب‌های متعددی همراه بوده است. این روابط ریشه در تاریخ کهن دارند و اشتراکات زبانی، دینی، فرهنگی، آداب و رسوم اجتماعی، پیوند میان دو کشور را تقویت کرده است، به گونه‌ای که در دوره‌های همگرایی و واگرایی، بر یکدیگر تأثیرگذار بوده‌اند. افغانستان در دو قرن اخیر همواره محور رقابت و مناقشات قدرت‌های بزرگ جهانی در منطقه بوده و موقعیت جغرافیایی و سیاسی آن، اهمیت ویژه‌ای به روابطش با کشورهای همسایه، به‌ویژه ایران، بخشیده است.
پس از بازگشت دوباره امارت اسلامی به قدرت در افغانستان، جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۳ سفارت افغانستان در تهران را به دیپلمات‌های امارت اسلامی واگذار کرد. این اقدام نشان‌دهنده گام مهمی در جهت رسمی‌سازی و تقویت روابط میان دو کشور بود. در مقابل، امارت اسلامی نیز سفارت ایران در کابل را در اختیار دیپلمات‌های ایرانی قرار داد و روابط دیپلماتیک در سطح سفارت ادامه یافت. ایران همچنان سفارتخانه و کنسولگری‌هایی در کابل، هرات، قندهار و مزار شریف دارد و افغانستان نیز سفارتخانه و کنسولگری ها در تهران، مشهد و زاهدان. این نمایندگی‌ها نقش مهمی در تسهیل روابط اقتصادی، فرهنگی و سیاسی میان دو کشور ایفا می‌کنند.
روابط فرهنگی
ایران و افغانستان با داشتن پیوندهای عمیق تاریخی، زبانی و تمدنی، همواره زمینه‌های گسترده‌ای برای همکاری فرهنگی داشته‌اند. دیدار اخیر میان عزت‌الله آصف، رایزن فرهنگی سفارت امارت اسلامی افغانستان در تهران و دکتر عبدالرضا راشد معاون سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران، نشان‌دهنده اراده دو کشور برای تقویت همکاری‌های فرهنگی و توسعه تعاملات متقابل است. در این دیدار، طرفین راهکارهای گسترش روابط فرهنگی، علمی و هنری را بررسی کردند و بر اهمیت ایجاد کانال‌های مستقیم ارتباطی میان نهادهای فرهنگی دو کشور تأکید نمودند. مقام‌های ایرانی آمادگی خود را برای حمایت از برنامه‌های فرهنگی و هنری افغانستان اعلام کردند و آن را ابزاری برای تحکیم روابط تاریخی و برادرانه میان دو ملت دانستند. از سوی دیگر، نماینده افغانستان خواستار همکاری مؤثر در اجرای برنامه‌های فرهنگی و پروژه‌های مشترک شد. ایجاد این کانال ارتباطی، گامی مهم در جهت تسهیل تبادلات فرهنگی و اجرای پروژه‌های بزرگ‌تر در آینده محسوب می‌شود و ظرفیت‌های تازه‌ای برای تقویت پیوندهای فرهنگی میان ایران و افغانستان فراهم می‌آورد.
همکاری های اقتصادی و تجاری
تحولات سیاسی اخیر در افغانستان تأثیر قابل توجه بر روابط اقتصادی کشور با جمهوری اسلامی ایران داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که با آمدن امارت اسلامی در افغانستان فرصت‌های جدیدی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی فراهم آورده است. محمود سیادت، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان، با اشاره به افزایش مبادلات تجاری میان دو کشور پس از استقرار امارت اسلامی، تأکید می‌کند که رفع موانع ناشی از حضور قدرت‌های خارجی، به نفع اقتصاد ایران تمام شده است. وی همچنین پیش‌بینی کرده است که در صورت به رسمیت شناخته شدن حکومت افغانستان از سوی جامعه بین‌المللی، حجم تجارت دوجانبه می‌تواند تا ۱۰ میلیارد دلار افزایش یابد. این تحلیل نشان می‌دهد که همکاری‌های اقتصادی میان ایران و افغانستان در حال گسترش است و می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی در هر دو کشور ایجاد کند. روابط اقتصادی این حکومت با اکثر کشورهای همسایه به ویژه ایران، در مسیر تقویت و توسعه قرار دارد.
بر اساس اعلام مقام‌های ایرانی، حجم تجارت میان افغانستان و ایران در سال ۲۰۲۴ به حدود ۳.۱۹ تا ۳.۲۰ میلیارد دلار رسیده است که در مقایسه با سال ۲۰۲۳، رشد نزدیک به ۸۴ درصدی را نشان می‌دهد. از این میان، ۳.۱۴۳ میلیارد دلار به صادرات ایران به افغانستان و حدود ۵۴ میلیون دلار به صادرات افغانستان به ایران اختصاص یافته است. کالاهای عمده صادراتی ایران شامل فرآورده‌های نفتی، فولاد، محصولات کشاورزی و مواد ساختمانی گزارش شده است. مرز اسلام‌قلعه–دوغارون پررفت‌وآمدترین گذرگاه تجارتی میان دو کشور به شمار می‌رود و به گفته مقام‌های محلی ایران، تنها از این گذرگاه سالانه نزدیک به ۳ میلیارد دلار مبادلات تجارتی انجام می‌شود.
نتیجه گیری
افغانستان و ایران با پیشینه تاریخی، فرهنگی و زبانی مشترک، روابط گسترده‌ای در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارند. پیروزی امارت اسلامی فصل جدیدی در همکاری‌ها ایجاد کرده و نمایندگی‌های دیپلماتیک در دو کشور، زمینه گسترش تعاملات را فراهم کرده‌اند. همکاری و همگرایی میان دو کشور در منطقه خیلی اساس بوده و در راستای توسعه بنیادی هم ضرور می باشد. در سال ۲۰۲۴، حجم تجارت دوجانبه حدود ۳.۲۰ میلیارد دلار بود و مرز اسلام‌قلعه–دوغارون مهم‌ترین گذرگاه تجارتی است. همچنین، همکاری‌های فرهنگی از جمله دیدارهای مقامات و ایجاد کانال‌های ارتباطی میان نهادهای فرهنگی، موجب تقویت پیوندهای تاریخی و همگرایی میان مردم دو کشور شده است.
منبع: روزنامه دولتی انیس
لینک:
https://anisdaily.com/?p=69217
نظر شما